czwartek, 30 kwietnia 2015

Weles

30 kwietnia, wedlug kalendarza słowiańskiego, był dniem poświęconym Welesowi. w tym dniu składano mu ofiary, dary i dziękowano za opiekę. Był to też czas, gdy wypędzano bydła na pastwiska. Ten zwyczaj funkcjonował w wielu kulturach. Koniec kwietnia i poczatek maja był okresem szczególnym. Uważany był za początek pory letniej, dlatego wyznaczał on harmonogram prac ale też radości z coraz cieplejszych dni. 

Bóg słowiański związany z magią, przysięgami, sztuką, rzemiosłami i bogactwem. Jego imię oznacza ze starosłowiańskiego języka Veles lub Wołos co oznacza "Włość", władza lub "wel" czyli widzieć" lub "Czarowny, uroczy wzrok". Kroniki ruskie nazywają go opiekunem bydła, gdyż przypisuje się mu taką właśnie funkcję ale też był opiekunem plodności pól i zmarłych. Nazywany jest dosłownie "bydlęcym bogiem". 

Często przedstawiany jako opozycjonista wobec Peruna albo nawet synonim Diabła - na przykład u zachodnich Słowian. Uważano, że przyjmował postać czarnego, kudłatego kozła lub innego dzikiego zwierzęcia. Można też ujrzeć go jako starca z długą siwą lub żółtą brodą. Na Rusi był opiekunem ludu, chłopskim obrońcą ale też starżnikiem przysiąg i władcą zarazy i chorób.

W mitologii przedstawiany jest jako ten, który stoczył z Perunem walkę o bydło płodności. Został pokonany. Upadając na ziemię uderzył o nią głową i na czole powstało mu żółte znamię. 

Weles prawdopodobnie był panem Zaświatów czyli słowiańskich Nawi, opiekunem dusz zmarłych i bogiem śmierci. Jego siedzibą są bagna w samym centrum Nawi, gdzie siedzi na złotym tronie przy korzeniach kosmicznego drzewa. Jest strażnikiem skarbów, zwłaszca pokładów złota, które jest przeciwstawiane żelazu boga Peruna.

W momencie przyjęcia chrześcijaństwa, dawni bogowie zostali zastąpieni nowymi. Weles na Rusi został zastąpiony św. Błażejem ale też kojarzony jest ze św. Mikołajem, Michałem, Stanisławem, Florem i Laurem, gdyż tak jak Weles byli oni także opiekunami bydła. We wschodniej, prawosławnej kulturze ludowej, to nie Św. Piotr ma klucze do nieba, lecz Św. Mikołaj, co pokazuje, że funkcja pana zaświatów przeszła z Welesa na tego właśnie Świętego.

źródło zdjęć:
mitologie-swiata.cba.pl
pantheion.pl

środa, 22 kwietnia 2015

Wzgórze Panieńskie


Wzgórze Panieńskie czyli popularny gnieźnieński rynek to niewielkie wzniesienie w pobliżu katedry. Codziennie przechodzą tędy tłumy mieszkańców Gniezna ale i turyści, nie mając świadomości i wiedzy o tym miejscu.

Nazwa wzgórza nie jest tak wiekowa jak samo wzniesienie. Wzięła się od założonego w XIII wieku klasztoru Panien Klarysek. Inna nazwa tego miejsca to "Góra Jarna", lecz ta nazwa jest zagadką dla badaczy historii.

Wiadomo, że istniało tu osadnictwo już w pradawnych czasach, zanim jeszcze zaczęło funkcjonować państwo gnieźnieńskie. Archeolodzy datują je nawet na okres lateński i czas wplywów rzymskich. Wykopaliska potwierdziły istnienie tu osady w przelomie VI i VII wieku. Wiadomo, że w czasach tworzenia państwa gnieźnieńskiego osada na Wzgórzu Panieńskim miała charakter handlowy i była pomocniczym miejscem dla głównego grodu na Wzgórzu Lecha prawdopodobnie w latach 40 - tych X wieku. Zarówno ludzie przybywający do Gniezna jako miejsca kultu oraz władzy książęcej powodowało wymianę handlową i kulturową. Dodgodne położenie sprzyjało rozwoowi handlu, który był ważną galęzią rozwoju miasta. 

Dopiero w XIII wieku zostało na Wzgórze Panieńskie przeniesione miasto ze Wzgórza Lecha. Papiery lokacyjne niestety zaginęły lecz wiadomo, że bylo ono lokowane na prawie magdeburskim.  Prawdopodobnie Gniezno było lokowane w latach 1238 - 1240. Dokument lokacyjny został zniszczony w pożarze miasta w 1512 r. Nie ma też żadnych kopii i jakichkolwiek wzmianek na ten temat. Najwcześniejsza informacja pochodzi z dokumentu potwierdzającego lokalizację Powidza. Dokładniejsze ustalenia są możlwie jedynie na dokumencie Władysława Odonica ustanowionego dla klasztoru cystersów w Lubiążu 25 kwietnia 1239.

Wzgórze Panieńskie stanowiło ważny ciąg dróg handlowych wiodących od zachodu, wschodu, północy i południa. Tu zbiegały się szlaki handlowe z Pomorza, Kujaw, Giecza, Poznania i Kłecka. Niewatpliwie było to ważne miejsce w państwie polskim a Gniezno odgrywało wówczas wazną rolę.

W XIV wieku miasto zostało otoczone murami z trzema bramami: Poznańską, Warszawską i Toruńską. Dziś w ich miejscu stoją charakterystyczne wieżyczki z najważniejszymi informacjami o danym miejscu.
Pożar w 1819 roku spowodował zmianę regulacji ulic i niestety zniszczenie ówczesnej zabudowy rynku. Dzisiejsza zabudowa wzgórza Panieńskiego pochodzi w większości z maksymalnie z 1 połowy XIX wieku.